Isı Maddeleri Etkiler Konu Anlatımı

4. Ünite Madde ve Değişim

4. Bölüm: Isı Maddeleri Etkiler

(Genleşme ve Büzülme)

Isınma-Soğuma

Isının maddeler üzerindeki en belirgin etkisi ısınma ve soğuma,

µ Isı alarak ısınır, ısı vererek soğur.

Örnek:

-   Çorba ocakta, ısı alarak ısınır.

-   Buzdolabında, ısı vererek soğur.

þ  Isınan maddeler genleşirken, soğuyan maddeler büzülür.

Not:    Hacim, maddenin kapladığı yerdir.

Genleşme nedir?

Isı alma ile hacimdeki artıştır.

µ Boy uzar ve yüzey genişler,

µ Katı, sıvı ve gazlarda olur,

µ Katı ve sıvı için ayırt edicidir,

è Her maddenin genleşme miktarı birbirinden farklıdır.

Genleşme örnekleri?

Elektrik telleri yaz mevsiminde uzayarak sarkar,

Demir yolu rayları yaz mevsiminde uzar ve bozulabilir.

è Bu nedenle rayların arasında boşluk bırakılır.

Kavanoz kapağını kolayca açabilmek için kapağı sıcak suya koyarız,

µ Çaydanlık suyu kaynarken taşar,

µ Sıcak havada balonlar patlar,

Termometre içindeki cıva isimli sıvı boruda yükselir.

Büzülme

Isı verme ile hacmin azalmasıdır.

µ Katı, sıvı ve gazlar büzülür.

Büzülme örnekleri?

Kış mevsiminde elektrik telleri ve demir yolu rayları kısalır,

Termometre içindeki cıva isimli sıvı boruda aşağı iner.

Genleşme ve Büzülmenin Olumlu Yönleri?

Sıkışan konserve kutusu genleştirilerek açılır,

Termometre, genleşme ve büzülme sayesinde çalışır.

µ Toprak oluşur,

Gözlük camı sıkıştırılmasında kullanılır,

Sıcak hava balonunun uçması için içindeki hava ısı etkisiyle genleştirilir.

Genleşme ve Büzülmenin Olumsuz Yönleri?

Soğuk bardak aniden ısınınca çatlar,

Sıcak günlerde genleşme ile gözlük camları düşer,

Mutfak tüpü, konserve kutusu ve sprey kutular genleşmeyle patlar,

µ Tren rayları genleşme ile bozulur,

Yaz aylarında elektrik telleri sarkarak tehlike oluşturur,

Ağzı kapalı kaptaki su, buzdolabında donarak kabı çatlatır,

Soğuk havada donan su, boruları patlatır.

Genleşme ve Büzülmenin Sıralaması Nasıldır?

Gaz   >   Sıvı   >   Katı

Genleşme ve Büzülmeye Örnekler (Kısaca)

µ Elektrik telleri,

µ Gözlük çerçevesi,

µ Tren rayları,

µ Termometre,

µ Termostatlar,

µ Kavanoz kapakları,

µ Araç lastikleri,

µ Sıcak hava balonları,

µ Gök gürültüsü,

µ Toprak oluşması,

µ Dişlerin çatlaması,

µ Bina, köprü ve boru hatları.

Su’daki Genleşme ve Büzülme:

è Su başka maddelerden farklıdır.

Su, bazı sıcaklık değerlerinde faklı özellik gösterir.

Suyun sıcaklığını 0°C’tan itibaren artırınca 0°C ilâ 4 °C aralığında hacmi küçülür (büzülür).

è 4 °C’tan sonraki sıcaklık artışlarında ise diğer maddeler gibi hacmi artar (genleşir).

Termostat:

è Farklı genleşmelere sahip metal çiftleri ısıtılırsa ya da soğutulursa bükülme meydana gelir.
þ  Bu özellikten yararlanılarak ütü, fırın, buzdolabı, şofben, klima, çamaşır ve bulaşık makinesi gibi araçlarda termostat kullanılır.

Gravzant Halkası:

è Gravzant halkası ve demir küre aynı sıcaklıkta olduklarında küre halkadan geçer,
è Demir küre soğutulduğunda ise büzülür ve halkadan geçer.
è Demir küre ısıtıldığında genleşir ve halkadan geçemez,
þ  Bu deneyi yaparak ısı etkisi ile maddelerin genleştiğini ve büzüldüğünü görmüş olursunuz.

Dosyayı İndirmek İçin Buraya Tıklayın